Οι κυνηγοί της φωτιάς

Καθώς οι μεγάλες πυρκαϊές στην Αττική έχουν τεθεί «υπό μερικό έλεγχο», ο φακός του ΒΗΜagazinο πετάει σε Μαραθώνα και Γραμματικό με το μεγαλύτερο ελικόπτερο του κόσμου, αναζητώντας πιθανές αναζωπυρώσεις.

Είναι Τρίτη 25 Αυγούστου 2009 και η μεγάλη φωτιά που ξεκίνησε από το Γραμματικό και έφτασε ως τη Νέα Μάκρη και τα βόρεια προάστια της Αθήνας τίθεται επισήμως «υπό μερικό έλεγχο». Τι ακριβώς σημαίνει αυτό; Σύντομα θα το διαπιστώσουμε από πρώτο χέρι, καθώς μόλις έχουμε απογειωθεί από το στρατιωτικό αεροδρόμιο της Ελευσίνας για την τρίωρη πτήση μας με πορεία προς Μαραθώνα, Γραμματικό και Ραμνούντα με ένα από τα πέντε τεράστια ρωσικά ελικόπτερα αεροπυρόσβεσης που ενοικίασε για εφέτος η Πυροσβεστική.
Πετάμε με περίπου 140 χλμ./ώρα και σε λιγότερα από δέκα λεπτά ήδη αρχίζουμε να βλέπουμε μαύρο κάτω... Από Σταμάτα προς Μαραθώνα η γη σχηματίζει ένα παζλ από χρώματα, με το πράσινο να είναι πλέον ελάχιστο.
Αυτές όμως είναι σκέψεις για την επιστροφή – τώρα βιαζόμαστε να φτάσουμε στην περιοχή ευθύνης μας, την οποία, όπως βλέπουμε στον ορίζοντα, ήδη καλύπτει ένα ζεύγος Καναντέρ της Πολεμικής Αεροπορίας.
Δεν υπάρχει κάποιο ενεργό μέτωπο στην περιοχή του Γραμματικού, όμως οι ρίψεις νερού συνεχίζονται, καθώς οι αναζωπυρώσεις παραμονεύουν. «Να, εκεί, στη ρίζα του λόφου, στην άκρη του καμένου, έσκασε πάλι ένας καπνός, αν δεν τον προλάβουμε αμέσως θα αρπάξει το δασάκι από πίσω» μας λέει ο Θέμης Μίλησης, ο απόστρατος χειριστής ελικοπτέρων του Πολεμικού Ναυτικού που κάθεται στην αναδιπλούμενη θέση πίσω από τους δύο λευκορώσους χειριστές και κατευθύνει τις ενέργειές τους ως αρχηγός της αποστολής. Από το πλήρωμα του κόκπιτ μόνον ο ναυτίλος ξέρει λίγα αγγλικά, όμως δεν χρειάζονται και περισσότερα. Κάθε πλήρωμα (εννέα άτομα στο σύνολο, μαζί με τον ιπτάμενο μηχανικό, τους δύο χειριστές του κάδου και τους τεχνικούς υποστήριξης) δουλεύει πάντα ως ομάδα και όλα τα πληρώματα έχουν αρκετά χρόνια στην Ελλάδα έχοντας γράψει άπειρες ώρες στην αεροπυρόσβεση. Ετσι, η συνεννόηση γίνεται αυτόματα και χωρίς πολλά πολλά: μία λέξη ή ένα νεύμα είναι αρκετά ώστε να καταλάβουν οι χειριστές την οδηγία που τους δίνει ο έλληνας συντονιστής που υπάρχει σε κάθε ελικόπτερο, ο οποίος είναι σε μόνιμη επαφή μέσω ασυρμάτου με τον «Αρη» (τον τοπικό διοικητή των επίγειων δυνάμεων), τη «Φλόγα» (το συντονιστικό ελικόπτερο της Πυροσβεστικής), την «Αφροδίτη» (το αμερικανικής κατασκευής ελικόπτερο Ericsson), τον «Ηφαιστο» και τον «Προμηθέα» (τα Καναντέρ της Πολεμικής Αεροπορίας) και το Συντονιστικό της Πυροσβεστικής.
Εμείς είμαστε ο «Δίας», ένα τεράστιο ελικόπτερο MilMi-26 ρωσικής κατασκευής που φέρει περήφανα και τον τίτλο του μεγαλύτερου μεταγωγικού ελικοπτέρου στον κόσμο. Με δύο πανίσχυρους κινητήρες συνολικής ιπποδύναμης 20.000 ίππων και κεντρικό στροφείο με οκτώ (!) πτερύγια, η «αγελάδα» – όπως είναι το παρατσούκλι που κόλλησε στον ρωσικό στρατό – μπορεί να μεταφέρει φορτίο μέχρι 20 τόνων, είτε στο εσωτερικό του είτε κρεμασμένο από κάτω.
Ο κάδος της αεροπυρόσβεσης κρέμεται 40 μέτρα κάτω από την κοιλιά του ελικοπτέρου μας και γεμίζει με 15 τόνους θαλασσινό νερό, σε μια διαδικασία που διαρκεί λιγότερο από 20 δευτερόλεπτα από τη στιγμή που ο χειριστής θα φέρει σε αιώρηση το MilMi-26 στο σωστό ύψος πάνω από τα κύματα.
Στην πορεία προς τον στόχο, η φυσική ευελιξία του ελικοπτέρου δίνει αρκετές εναλλακτικές ως προς την προσέγγιση και τη βολή, ακόμη και σε δυσπρόσιτα σημεία ή ακόμη και κοντά σε ηλεκτροφόρα σύρματα. Η διαδικασία της σκόπευσης δεν είναι κλασικός «βομβαρδισμός» όπως στα αεροπλάνα, αλλά μοιάζει πιο πολύ με «μεταφορά και απόθεση φορτίου», ό,τι δηλαδή έκαναν οι ρώσοι χειριστές στην πατρίδα τους προτού εκπαιδευτούν στην αεροπυρόσβεση και βρεθούν στην Ελλάδα για τέσσερις μήνες κάθε χρόνο (για πέμπτο ή έκτο καλοκαίρι για τους περισσότερους). Στην τελική προσέγγιση στον στόχο όλα τα μάτια είναι ανοιχτά και όλοι μιλούν ταυτόχρονα στο σύστημα ενδοεπικοινωνίας: οι δύο χειριστές κοιτάζουν μπροστά, ο ιπτάμενος μηχανικός και ο ναυτίλος σκύβουν στα πλαϊνά παράθυρα, ο καθένας από την πλευρά του, ενώ πίσω στον τεράστιο χώρο της καμπίνας οι δύο χειριστές του κάδου φορούν προστατευτικά γυαλιά και βγάζουν το κεφάλι τους έξω από τα μικρά φινιστρίνια για να βοηθήσουν στη σκόπευση, αλλά και για να διασφαλίσουν την ακεραιότητα του τεράστιου ελικοπτέρου από κρυμμένα εμπόδια στις τυφλές γωνίες των χειριστών. Ο κυβερνήτης βλέπει τον κάδο της πυρόσβεσης μόνο μέσα από μια κάμερα που δίνει εικόνα σε ένα μικρό ασπρόμαυρο μόνιτορ στον πίνακα οργάνων, όμως η εικόνα αυτή είναι βοηθητική και μόνο: χωρίς τη διαρκή ενημέρωση και την εμπειρία των υπόλοιπων μελών του πληρώματός του, δεν θα μπορούσε να πετά με ασφάλεια σε συνθήκες πραγματικής «μάχης».
Το άνοιγμα του κάδου και η ρίψη του νερού γίνονται σχεδόν πάντα με ταχύτητα περίπου 50-70 χλμ./ώρα, έτσι ώστε το νερό να καλύπτει μια μεγαλύτερη έκταση στο έδαφος, σχηματίζοντας γραμμές που αλληλοκαλύπτονται ώστε να σταματήσουν την πορεία της φωτιάς. Αν χρειαστεί, ο «Δίας» μπορεί να κόψει ταχύτητα, να έλθει σε στιγμιαία αιώρηση και να αφήσει ολόκληρο το φορτίο των 15 τόνων σε ένα σημείο, όμως αυτό στην πράξη σπανίως αποδεικνύεται χρήσιμο.
Ο χρόνος αντίδρασης των ελικοπτέρων από την εκδήλωση της φωτιάς αρχίζει να μετρά από την εντολή που λαμβάνουν από την Πυροσβεστική. «Εχουμε υποχρέωση μέσα σε 20 λεπτά να είμαστε στον αέρα, στην πράξη χρειαζόμαστε γύρω στα 15» μας λέει ο Θέμης Μίλησης, συμπληρώνοντας: «Εμείς επιχειρούμε από την ανατολή του ηλίου, όμως αν η Πυροσβεστική μάς καλέσει νωρίτερα μπορούμε να κάνουμε από πριν όλες τις διαδικασίες και να είμαστε στον αέρα με το πρώτο φως της ημέρας». Από εκεί και πέρα, όλα εξαρτώνται από την απόσταση της φωτιάς: με 150 χλμ./ώρα (το όριο ταχύτητας λόγω κάδου) και πετώντας σε ευθεία γραμμή, μέσα σε 10 ή 15 λεπτά καλύπτονται τα περισσότερα σημεία στην Αττική. Από την εντολή της Πυροσβεστικής ως την πρώτη ρίψη ο χρόνος θα είναι μικρότερος του φυσιολογικού (των 30-35 λεπτών) μόνον αν το ελικόπτερο ή το αεροπλάνο τύχει να βρίσκονται ήδη στον αέρα, σε άλλη φωτιά. «Μας βοήθησε η τύχη την περασμένη Κυριακή και προλάβαμε μια φωτιά στον Κουβαρά, που αν ξέφευγε θα έκαιγε τα πάντα ως το Σούνιο, με τον βοριά που είχε» μας διηγείται φωνάζοντας για να ακούγεται εξαιτίας του θορύβου του κόκπιτ ο αρχηγός της αποστολής. «Πετούσαμε στην περιοχή και είδαμε ξαφνικά καπνό και φλόγες σε δύσκολο και επικίνδυνο σημείο, ανάμεσα σε δύο πυλώνες του ρεύματος. Στρίψαμε προς τη θάλασσα, ευτυχώς πήραμε αμέσως άδεια από το “Ελευθέριος Βενιζέλος” για να διασταυρώσουμε χαμηλά στην περιοχή του, και προλάβαμε τη φωτιά μόλις πέντε λεπτά από τη στιγμή που άναψε. Τις μεγαλύτερες επιτυχίες μας δεν τις μαθαίνει κανείς: είναι όταν προλαβαίνουμε μια φωτιά προτού γίνει είδηση...».