ΠΑΙΑΝΙΑ - 3000 ΧΡΟΝΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ

Η σημερινή Παιανία αποτελεί δήμο των Μεσογείων της Ανατολικής Αττικής. Είναι κτισμένη στους ανατολικούς πρόποδες του Υμηττού και ορίζεται από επτά λόφους. Απέχει από την Αθήνα οδικώς 17χλμ., ενώ λίγα χιλιόμετρα τη χωρίζουν από τις παραλίες του Ευβοϊκού και του Σαρωνικού. Το έδαφός της είναι σχετικά άνυδρο και ελαφρά επικλινές και το κλίμα της ξηρό και μεσογειακό.

Ο πληθυσμός της υπερβαίνει τους 20.000 κατοίκους, ενώ οι κατοικίες καταλαμβάνουν την έκταση στην οποία κατά την αρχαιότητα μαρτυρείται η ύπαρξη δύο μεγάλων δήμων, της Επάνω και της Κάτω Παιανίας. Οι κάτοικοι, φιλήσυχοι και φιλοπρόοδοι, ασχολούνται κυρίως με την αμπελουργία και την ελαιοκομία αλλά και με την κτηνοτροφία, τη μελισσοκομία, τη δενδροκομία και την κηπευτική. Οι σύγχρονοι νέοι υπηρετούν τις παραπάνω εργασίες, χωρίς ωστόσο να αποτελούν μειονότητα εκείνοι που σπουδάζουν. Η εγγύτητα της περιοχής στην Αθήνα, η συχνή επαφή με αυτήν και η παρουσία εκριζωμένων πληθυσμών - προερχομένων από τη Μ. Ασία, την Ήπειρο και τα αιγαιοπελαγίτικα νησιά - επέφεραν γρήγορους ρυθμούς ανάπτυξης και ευνόητες αλλαγές στον τρόπο ζωής.

Την πόλη επισκέπτονται πολλοί που επιθυμούν να αποφύγουν τα μειονεκτήματα της πρωτεύουσας αλλά και να θαυμάσουν τα αξιοθέατα της περιοχής (Σπήλαιο 'Κουτούκι' Παιανίας, Βυζαντινοί ναοί, Μουσείο Βορρέ, Λαογραφικό Μουσείο τού Λυκείου Ελληνίδων Παιανίας, βυζαντινοί και σύγχρονοι ναοί τοιχογραφημένοι από γνωστούς αγιογράφους). Οι επισκέπτες έχουν στη συνέχεια την ευκαιρία να διασκεδάσουν στις φιλόξενες ταβέρνες που βρίσκονται διάσπαρτες σε ελαιώνες και πευκοδάση.

Η ΠΑΙΑΝΙΑ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ

Προϊστορική - Νεολιθική - Υστεροελλαδική - Μυκηναϊκή εποχή

Υπάρχουν απτές μαρτυρίες ζωής εκατομμυρίων ετών (πανίδα του Πικερμίου, σπήλαιο της Παιανίας), νεολιθικά λείψανα (Οικισμοί Νέας Μάκρης, Ραφήνας, Ασκηταριού), υστεροελλαδικά και μυκηναϊκά μνημεία. Πρώτα δείγματα τέχνης στην Παιανία παρουσιάστηκαν ιδίως από τον 14o π.Χ. αιώνα, περίοδος κατά την οποία οι οικισμοί τής Αττικής προοδευτικά πυκνώνουν.

Ιστορική εποχή

Πρώτες πληροφορίες για την Παιανία απαντώνται στο έργο του Ηροδότου (5ος αι. π.Χ.), οι οποίες αφορούν στην αρπαγή Αθηναίων γυναικών στη Βραυρώνα από Πελασγούς επιδρομείς και στην ύπαρξη της υψηλόκορμης Φύας από την Παιανία. Ακολούθως, η μεταρρύθμιση του Κλεισθένη υπαγορεύει τη διοικητική κατάταξη των κατοίκων τής Παιανίας στην Πανδιονίδα φυλή. Ακμή: αυτή επιμαρτυρείται στους 5ο, 4ο, και 3ο αιώνες με αξιόλογα δείγματα τέχνης (άγαλμα θεάς Κυβέλης, επιτύμβιες στήλες, λήκυθοι) και τη δράση επιφανών ανδρών (Δημοσθένης ο Παιανεύς 384-322π.Χ.). Παρακμή: μετά την ένδοξη περίοδο, η Παιανία προοδευτικά παρακμάζει μέχρι και το τέλος των μεταβυζαντινών χρόνων. Ωστόσο, η περιοχή δεν εγκαταλείφθηκε, όπως μαρτυρούν μνημεία τής παραπάνω περιόδου (π.χ. οι ναοί της Παλαιοπαναγιάς, του Αγίου Ιωάννη του Κυνηγού, του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου).

Λατινοκρατία (1204-1453)

Οι δυνάστες της εποχής μετέφεραν στην περιοχή μισθοφόρους στρατιώτες, τους Αρβανίτες (κάτοικοι της Β. Ηπείρου - χριστιανοί ορθόδοξοι και δίγλωσσοι), για τη θωράκιση του δουκάτου της Αθήνας και την ενίσχυση του εργατικού πληθυσμού, τους οποίους αργότερα ακολούθησαν και οι οικογένειές τους. Εκείνοι ρίζωσαν στο νέο τόπο με τη γλώσσα, τα έθιμα και τα τοπωνύμιά τους.

Τουρκοκρατία (1453-1821)

Εγχώριοι και Αρβανίτες καταστάθηκαν υποτελείς, έχασαν τη γη τους και αποχωρίζονταν συχνά βίαια τα παιδιά τους. Οι δύο πληθυσμοί χάραζαν πλέον κοινή πορεία, η οποία θεμελιωνόταν στην ίδια πίστη, στις ίδιες γιορτές, στο ίδιο κοιμητήρι. Ουδέποτε σημειώθηκε μεταξύ τους η παραμικρή προστριβή. Την ίδια περίοδο η Παιανία μετονομάστηκε σε 'Λιόπεσι' (αρβανίτικης διαλέκτου προερχόμενο), αλλά και από την πλευρά τους οι Αρβανίτες σεβάστηκαν πολλά αρχαία και βυζαντινά τοπωνύμια.

1830 - σήμερα

Από το 1830 μέχρι πρόσφατα, η διοικητική έκταση των ορίων της Παιανίας εκτείνεται από την κορυφογραμμή του Υμηττού μέχρι τις νότιες πλαγιές της Πεντέλης, τα βόρεια των Σπάτων και τη ράχη της Βραυρώνας. Σήμερα, τα όρια αυτά έχουν συρρικνωθεί λόγω της επέκτασης άλλων δήμων (Αγία Παρασκευή), της δημιουργίας νέων Δήμων (Γέρακας, Γλυκά Νερά) και των κρατικών απαλλοτριώσεων (Αεροδρόμιο Σπάτων - το οποίο επέβαλε την απαλλοτρίωση μεγάλων τμημάτων καλλιεργήσιμης γης). Ακόμη και σήμερα, στα διοικητικά όρια της Παιανίας αλλά και στις παρακείμενες περιοχές εντάσσονται τοποθεσίες γνωστές από την αρχαιότητα, όπως η Όα, η Παλλήνη, η Ερχ(ε)ία, η Βραυρώνα, ο Κυθηρός, ο Σφηττός, ο Γαργεττός. Οι παραπάνω περιοχές ανέδειξαν επιφανείς άνδρες, όπως ο ρήτορας Δημοσθένης, ο Ξενοφών, ο Αισχίνης, ο Επίκουρος και πολλοί άλλοι εξέχοντες πολίτες από ονομαστές φυλές της αρχαίας πόλης - κράτους της Αθήνας.