ΕΘΝΑΡΧΗΣ ΜΑΚΑΡΙΟΣ 33 ΕΤΗ ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ.

Το όνομά του έγινε συνώνυμο με την Κύπρο

Εθνάρχης Μακάριος. Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ο Γ’ . Ο άνθρωπος, ο πολιτικός, ο κληρικός που στενά συνέδεσε το δικό του πέρασμα και όνομα με την ιστορική διαδρομή της Κύπρου, το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Τόσο στενά είχε συνδεθεί ο Μακάριος με την Κύπρο, που στο εξωτερικό -ακόμα και σήμερα, 33 χρόνια μετά τον αδόκητο θάνατό του- η αναφορά στην Κύπρο πολλές φορές παραπέμπει στον Μακάριο. Παρών και επικεφαλής ο Μακάριος στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ για αποτίναξη της αποικιοκρατίας. Παρών και επικεφαλής της ελληνοκυπριακής αντιπροσωπείας για την υπογραφή των Συμφωνιών της Ζυρίχης στο Λονδίνο το 1959. Συμφωνίες που ακύρωναν το όραμα, τον πόθο των Ελληνοκυπρίων για ένωση με την Ελλάδα και παραχωρούσαν στην Κύπρο μια υπό κηδεμονία ανεξαρτησία. Παρών, ιδρυτής και επικεφαλής ο Μακάριος του νεοσύστατου κράτους, σε μια γιγάντια προσπάθεια να το λειτουργήσει και να το καθοδηγήσει υπό το βάρος των πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών δεδομένων της εποχής. 

 Η Ιστορία κάλεσε τον Μακάριο να αντιμετωπίσει την υποσκαπτική δράση σοβινιστικών και ακροδεξιών στοιχείων που συνεχώς προκαλούσαν τεράστια προβλήματα τόσο στη λειτουργία του κράτους όσο και στις σχέσεις των δύο κοινοτήτων. Να αντιμετωπίσει και να διαχειριστεί την κρίση και τις συγκρούσεις ανάμεσα στις δύο κοινότητες της Κύπρου, τόσο το 1963-64 όσο και το 1967-68. Κι όταν οι δύο κοινότητες άρχισαν να συνομιλούν μεταξύ τους για την εξεύρεση λύσης στα προβλήματα που είχαν δημιουργηθεί με τις δικοινοτικές συγκρούσεις και την αποχώρηση της τουρκοκυπριακής κοινότητας από τη διαχείριση του κυπριακού κράτους, ο Μακάριος ήλθε αντιμέτωπος με νέα δράση υπόσκαψης από το Εθνικό Μέτωπο και, λίγο αργότερα, την ΕΟΚΑ Β΄. Ο ίδιος ο Μακάριος πολλές φορές είχε προειδοποιήσει, συνενώνοντας τη δική του φωνή με τη φωνή των προοδευτικών δυνάμεων που τον στήριζαν, ότι η τρομοκρατική και ανατρεπτική δράση του Γρίβα και της οργάνωσής του, της ΕΟΚΑ Β’, οδηγεί στην καταστροφή. Οδηγεί στην εισβολή της Τουρκίας που θα φέρει τη διχοτόμηση και την καταστροφή. Δυστυχώς, το προαναγγελθέν εφιαλτικό σενάριο δεν απετράπη. Η τρομοκρατική δράση της ΕΟΚΑ Β’, σε συνεννόηση και συνεργασία με τη χούντα των Αθηνών, προετοίμασε το προδοτικό πραξικόπημα που έδωσε την αφορμή και τη δυνατότητα στην Τουρκία να εισβάλει και από τότε να κατέχει το 37% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το πραξικόπημα στόχευε στη φυσική και πολιτική εξόντωση του Μακαρίου. Δεν πέτυχε να εκπληρώσει αυτό το στόχο. Δεν πέτυχε την ένωση. Εφερε, όμως, την Τουρκία στην Κύπρο και έτσι πέτυχε την ντε φάκτο διχοτόμηση. Επιστροφή και συνέχιση του αγώνα για σωτηρία και δικαίωση Ο Μακάριος, προσωρινά εκδιωγμένος και εξορισμένος, επέστρεψε λίγους μήνες μετά το μαύρο καλοκαίρι του ’74 -στις 6 Δεκεμβρίου- για να ηγηθεί ξανά του λαού του στον αγώνα για επιβίωση, σωτηρία και δικαίωση. Απευθυνόμενος στο λαό από τον εξώστη της κατεστραμμένης από τη μανία των πραξικοπηματιών Αρχιεπισκοπής, δηλώνει: «…Το υπό της χούντας πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου έδωκεν εις την Τουρκίαν πρόσχημα και ευκαιρία να εισβάλει εις την Κύπρον. Επί επταετίαν κατεδυνάστευεν η χούντα τον ελληνικόν λαό. Αλλά και εις την Κύπρο επεξέτεινε πλοκάμους, έσπειρε ζιζάνια και έγινεν αιτία διχασμού και αναστατώσεως. Και επεσφράγισε το καταστροφικόν έργον της διά πραξικοπήματος, διά πράξεως εσχάτης προδοσίας, η οποία είχε διά τον Κυπριακόν Ελληνισμόν μοιραίας συνεπείας. Και έπεσεν μεν η χούντα, αλλά το κακόν διά την Κύπρο έγινε. Διά της πτώσεως της χούντας αποκατεστάθη η δημοκρατία εις την Ελλάδα. Διά της πτώσης όμως της χούντας και την αποκατάστασιν της δημοκρατίας το τίμημα ήτο πολύ βαρύ. Και το επλήρωσε η Κύπρος». Ο Μακάριος καθοδήγησε τον αντικατοχικό αγώνα για τρία σχεδόν χρόνια. Σημείο-στροφή σε αυτόν ήταν η υπογραφή της Πρώτης Συμφωνίας Υψηλού Επιπέδου το 1977, λίγο πριν το θάνατό του, με την οποία αποδεχόταν τον οδυνηρό συμβιβασμό της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας. 

Ο Μακάριος πήρε αυτή την απόφαση, γιατί γνώριζε ότι μετά τη διενέργεια του δίδυμου εγκλήματος και την έλευση της Τουρκίας στο νησί, δεν μπορούσε αλλιώς να αποκατασταθεί η εδαφική ακεραιότητα της Κύπρου. Η αποδοχή του συμβιβασμού της διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας ήταν μια πράξη επίδειξης ρεαλισμού, αλλά και πολιτικού θάρρους από μέρους του Μακαρίου. Πολιτικό θάρρος διέθετε ο Εθνάρχης και αυτό το απέδειξε αρκετές φορές στην ιστορική του διαδρομή ως πολιτικός ηγέτης. Το ρεαλισμό τον απέκτησε μέσα από οδυνηρές και αντιφατικές εμπειρίες, στη δίνη αδυσώπητων γεγονότων και δυσεπίλυτων προβλημάτων σε περιόδους που, δυστυχώς, κυριαρχούσαν ο μαξιμαλισμός, ο ευσεβοποθισμός και η έλλειψη πολιτικής διορατικότητας. 

Ο Μακάριος έφυγε από τη ζωή αγωνιζόμενος για εξεύρεση λύσης και για αποτροπή της διχοτόμησης. Εφυγε πικραμένος, γιατί δεν κατάφερε να αποτρέψει το κακό για το οποίο κι ο ίδιος είχε προειδοποιήσει πάρα πολλές φορές. Εφυγε πικραμένος γιατί είδε το λαό του να εκδιώκεται, να προσφυγοποιείται, να ζει στα ερείπια που προκάλεσε η εισβολή. Εφυγε όμως με τη δικαίωση και την καταξίωση της λατρείας που έτρεφε γι’ αυτόν ο λαός του. Αγαπήθηκε και λατρεύτηκε όσο κανένας. Ο Μακάριος έγινε η ασπίδα της Κύπρου για αντιμετώπιση των συνωμοσιών σε βάρος της πατρίδας μας. Εγινε το σύμβολο της αντίστασης στις προσπάθειες δικών μας και ξένων να καταστρέψουν την Κύπρο. Ο Μακάριος έφυγε δικαιωμένος στη συνείδηση του λαού. 

 

Μια πορεία σημαδεμένη

O Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ’ γεννήθηκε στις 13 Αυγούστου 1913 στο χωριό Ανω Παναγιά της Πάφου. Γονείς του ήταν ο Χριστόδουλος Μούσκος και η Ελένη Αθανασίου. Σε νεαρή ηλικία πήγε στη Μονή Κύκκου όπου και προσελήφθη ως δόκιμος. Στις 7 Αυγούστου 1938 χειροτονήθηκε Διάκονος και μετονομάστηκε από Μιχάλης σε Μακάριο. Τον ίδιο χρόνο στάληκε ως υπότροφος της Μονής Κύκκου στην Αθήνα για θεολογικές σπουδές στο Εθνικό Πανεπιστήμιο. Αφού απεφοίτησε το 1942 από τη Θεολογική Σχολή, ενεγράφη στη Νομική Σχολή όπου παρακολουθούσε μαθήματα μέχρι την απελευθέρωση της Ελλάδας από τη γερμανική κατοχή οπότε και επέστρεψε στην Κύπρο για μικρό χρονικό διάστημα. Επιστρέφοντας στην Αθήνα, χειροτονήθηκε σε Πρεσβύτερο και σε Αρχιμανδρίτη στις 13 Ιανουαρίου 1946 στο ναό της Αγίας Ειρήνης, όπου υπηρέτησε για πέντε χρόνια ως Διάκονος με τον Μητροπολίτη Αργυροκάστρου Παντελεήμονα και προϊστάμενος του ναού Αγίας Παρασκευής στον Πειραιά. Την ίδια χρονιά, του δόθηκε υποτροφία από το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών και πήγε στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής για περαιτέρω θεολογικές σπουδές. Παρακολούθησε για δύο χρόνια μαθήματα στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης με ειδίκευση στην Κοινωνιολογία της θρησκείας. Στις 8 Απριλίου 1948 εκλέγηκε Μητροπολίτης Κιτίου και στις 13 Ιουνίου χειροτονήθηκε σε Επίσκοπο. Ως Πρόεδρος του Γραφείου Εθναρχίας, πήγε το 1949 στην Ελλάδα όπου είχε συνομιλίες με τον Βασιλιά, τον Πρωθυπουργό και άλλους επισήμους, για το κυπριακό πρόβλημα. Μετά από εισήγησή του, η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Κύπρου οργάνωσε στις 15 Ιανουαρίου 1950 Παγκύπριο Δημοψήφισμα κατά το οποίο 97% του ελληνικού κυπριακού πληθυσμού ψήφισαν υπέρ της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα. Στις 20 Οκτωβρίου 1950 εκλέγηκε Αρχιεπίσκοπος και Εθνάρχης, σε διαδοχή του Μακαρίου Β΄. Αμέσως μετά την εκλογή του ως Αρχιεπισκόπου, ίδρυσε την Παγκύπρια Εθνική Οργάνωση Νεολαίας. Αργότερα επισκέφτηκε και πάλι την Αθήνα, όπου προσπάθησε να πείσει την Ελληνική Κυβέρνηση να προσφύγει στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών για το κυπριακό ζήτημα. Επιστρέφοντας στην Κύπρο υπέβαλε διαμαρτυρία στην Επιτροπή μη αυτοκυβερνωμένων εδαφών των Ηνωμένων Εθνών για την παράλειψη της Μ. Βρετανίας να υποβάλει έκθεση για την πολιτική κατάσταση στην Κύπρο. Τον Οκτώβριο του 1952 πήγε στη Νέα Υόρκη, όπου συγκροτείτο η Ζ΄ Σύνοδος της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, για να προωθήσει το κυπριακό ζήτημα στο διεθνές πεδίο. Ερχόμενος πίσω στην Κύπρο απηύθυνε επιστολή στον Κυβερνήτη ζητώντας του την προώθηση της εφαρμογής του δικαιώματος αυτοδιάθεσης. Η απάντηση του Κυβερνήτη ήταν αρνητική και ο Αρχιεπίσκοπος επέκρινε την πολιτική της Μεγάλης Βρετανίας στην Κύπρο. Τον Αύγουστο του 1953 απηύθυνε αίτηση προς τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ για να περιληφθεί στην ημερήσια διάταξη της Η΄ Συνόδου της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού θέμα εφαρμογής του δικαιώματος αυτοδιάθεσης του κυπριακού λαού. Στις 9 Μαρτίου 1956 εξορίστηκε στις Σεϊχέλες, αφού οι συνομιλίες που είχε με τον Κυβερνήτη για το μέλλον της Κύπρου δεν κατέληξαν σε συμφωνία. Αφού αφέθηκε ελεύθερος, μετά από ένα περίπου χρόνο, η βρετανική κυβέρνηση τον κάλεσε στο Λονδίνο, όπου και υπογράφηκε η Συμφωνία του Λονδίνου, που ήταν η συνέχεια της Συμφωνίας της Ζυρίχης. Με τις Συμφωνίες αυτές η Κύπρος θα ανακηρυσσόταν ανεξάρτητη Δημοκρατία. Στις 16 Αυγούστου του 1960 η Κύπρος ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη Δημοκρατία και ο Μακάριος ανέλαβε καθήκοντα Προέδρου, αφού κέρδισε τις εκλογές στις 13 Δεκεμβρίου 1959, με ποσοστό 66.29% Τον Φεβρουάριο του 1968 ο Μακάριος επανεκλέγηκε Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στις 8 Μαρτίου 1970 έγινε δολοφονική απόπειρα εναντίον του Μακαρίου, ο οποίος επέβαινε ελικοπτέρου, που θα τον μετέφερε στην Ιερά Μονή Μαχαιρά για το μνημόσυνο του Υπαρχηγού της ΕΟΚΑ Γρηγόρη Αυξεντίου. Ο Μακάριος δεν έπαθε τίποτε, αλλά τραυματίστηκε ο χειριστής του ελικοπτέρου, ο οποίος κατόρθωσε να το προσγειώσει σε οικόπεδο κοντά στην Αρχιεπισκοπή. Tον Μάρτιο του 1971 μετέβη στην Κένυα, όπου κατέθεσε το θεμέλιο λίθο της Ιερατικής Σχολής, η οποία περατώθηκε το 1974 με δαπάνες της Αρχιεπισκοπής. Κατά την επίσκεψή του στην Κένυα προέβη σε ομαδικές βαπτίσεις πέντε χιλιάδων ιθαγενών περίπου. Τον Φεβρουάριο του 1973 ο Μακάριος επανεξελέγη για τρίτη φορά Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Την 7ην Μαρτίου του ιδίου έτους οι τρεις Μητροπολίτες της Κύπρου αποφάσισαν «την καθαίρεσιν του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’ από του Επισκοπικού και κληρικού καθόλου αξιώματος και την επαναφοράν τούτου εις την τάξιν των λαϊκών», διότι δεν ανταποκρίθη εις την απαίτησίν των να παραιτηθεί του προεδρικού αξιώματος. Η πράξη αυτή των τριών Μητροπολιτών καταδικάσθηκε από το λαό και δεν αναγνωρίσθηκε από τους Αρχηγούς των Ορθοδόξων Εκκλησιών. Από της 5ης μέχρι της 14ης Ιουλίου 1973 συνήλθε στη Λευκωσία Μείζων και Υπερτελής Σύνοδος, η οποία, αφού εκήρυξε αντικανονικήν και, κατ’ ακολουθίαν, άκυρον, ανυπόστατον και ανενέργητον την απόφαση των τριών Μητροπολιτών, εκάλεσεν αυτούς εις επάνοδον εις την μετά του Αρχιεπισκόπου προτέραν κανονικήν σχέσιν και κοινωνίαν και εν συνεχεία καθήρεσεν αυτούς, επειδή παρήκουσαν στις υποδείξεις και προτροπάς αυτής. 

Την 15ην Ιουλίου του 1974 το στρατιωτικό καθεστώς των Αθηνών διενήργησε πραξικόπημα για την ανατροπή του Μακαρίου. Ο Μακαριότατος, διασωθείς ως εκ θαύματος, αναχώρησε την επομένη, μέσω Μάλτας, στη Βρετανία και από εκεί στις Ηνωμένες Πολιτείας Αμερικής, όπου και μίλησε ενώπιον του Συμβουλίου Ασφαλείας. Την 20ήν Ιουλίου του ιδίου έτους, η Τουρκία χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα το πραξικόπημα, εισέβαλε στην Κύπρο και κατέλαβε το 36% περίπου του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας, εκδίωξε το 28% περίπου των Ελληνοκυπρίων από τις πατρογονικές τους εστίες, σκότωσε αμάχους και προκάλεσε τεράστιες καταστροφές. Απεβίωσε στις 3 Αυγούστου του 1977.